| Դիտել |
Պրն Օսկանյան, արտգործնախարարի պաշտոնը թողնելուց հետո Դուք զբաղվեցիք Սիվիլիթաս հիմնադրամի ստեղծումով: Ինչո՞վ էր պայմանավորված դա և ի՞նչ նպատակ է դրել ձեր հիմնադրամը:
Նախ ուզում եմ շնորհակալություն հայտնել հրավերի համար : Այստեղ եկել եմ մեծ ուրախությամբ, նաև` հպարտությամբ: Երևանում վերջերս Գալա հեռուստատեսության վերաբերյալ բազմաթիվ պատմություններ ենք լսել, որ Գալան խնդիրներ ունեցավ: Ես ուրախ եմ, որ այդ բոլորը հարթվել են, և դուք եթերում եք ու շարունակում եք ձեր գործունեությունը: Ինձ ուրախացրեց այն ժողովրդական աջակցությունը, որ Դուք ստացաք Գյումրիից: Փողի կարիք ունեիք՝ ժողովուրդն իր սուղ միջոցներից տրամադրեց: Սա այն է, ինչին ես ձգտում եմ հիմնադրամի միջոցով՝ գիտակից քաղաքացիական հասարակության ստեղծմանը Հայաստանում, որը էապես կնպաստի մեր ժողովրդավարության առավել ամրագրմանը: Իմ գործունեության ձևի փոփոխությունը պայմանավորված է նրանով, որ ես տասը տարի արտաքին գործերի նախարար էի և դա բավական երկար ժամանակահատված է և պահը եկել էր անցնելու այլ գործունեության:
Արտաքին գործերի ոլորտը իսկապես հետաքրքրական, կարևոր ոլորտ է, ես դրանով զբաղվել եմ և լավագույնը փորձել անել՝ ամենաարդյունավետ ձևով ներկայացնելու Հայաստանը և պաշտպանելու մեր շահերը: Ինձ համար մի փուլ էր եկել, որ ես ուզում էի արտաքին քաղաքական հարցերից այն կողմ անցնել և զբաղվել առավել լայն հարցերով՝ Հայաստանի հետագա զարգացման, ժողովրդավարության ամրագրման, ժողովրդի առօրյա հոգսերով, խնդիրներով: Դա անելու լավագույն միջոցը այս հիմնադրամի ստեղծումն էր և այդ նպատակը ունենալով՝ հիմնադրամի հիմքում դրվել են բազմակողմանի ծրագրեր, որոնք բոլորը միտված են լինելու Հայաստանում քաղաքացիական հասարակության՝ չասեմ ստեղծմանը, որովհետև արդեն ինչ-որ բաներ ձևավորվել են, այլ դրա ամրագրմանը, գիտակցության առավել բարձրացմանը, հասարակական առավել լայն շերտերում քննարկման անցկացմանը և նաև՝ կարողանալ չափավոր շրջանակներում ճիշտ հարցադրումներ դնել և մեր իրավունքներին պահանջատեր լինել: Հիմնադրամի հիմնական նպատակը սա է: Իհարկե, այս նպատակին հասնելու համար տարբեր ծրագրեր են իրականացվելու: Հիմնականում երկու մեծ ուղղություն է վերցվել: Առաջինը արտաքին հարաբերությունների խորհուրդն է, որի միջոցով պետք է լայն քննարկումներ անցկացվեն մեր արտաքին քաղաքականությանը վերաբերող հարցերի շուրջ, իսկ երկրորդ ուղղությունը, որ ես առավել կարևորում եմ, ժողովրդավարության և զարգացման նախաձեռնությունն է: Բազմաթիվ ծրագրեր են լինելու՝ զարգացման, մամուլի հետ աշխատանք, ինչպես նաև՝ հասարակական գիտակցության բարձրացման:
Պրն Օսկանյան, կարելի՞ է ենթադրել, որ նախարարի կարգավիճակը Ձեզ թույլ չի տվել և հնարավորություն չի տվել զբաղվելու ժողովրդավարության զարգացման հարցերով:
Ասել, որ այդ հարցերը իմ ոլորտին չեն վերաբերել, ճիշտ չի լինի, որովհետև, ի վերջո, արտերկրում Հայաստանի հեղինակությունը կախված էր նախ նրանից, թե երկրի ներսում ինչ գործընթացներ են տեղի ունենում: Ես միշտ ասել եմ՝ արտաքին քաղաքականության արդյունավետությունը շատ բանով կախված է մեր ներքին իրավիճակից, կայունությունից, ժողովրդավարության մակարդակից, ազատությունների պաշտպանությունից: Այնպես որ, այս հարցերը իմ ուղեծրում են եղել: Բայց, իհարկե, իմ վրա որոշ սահմանափակումներ եղել են, երբ հարցերը վերաբերել են խնդիրներ բարձրացնել երկրի ներսում: Եվ այդ տասը տարիների ընթացքում, իսկապես, բազմաթիվ պահեր են եղել, երբ ինձ համար շատ դժվար է եղել հաշտվել ստեղծված իրավիճակի և տեղի ունեցող իրադարձությունների հետ: Եվ սա ես երբեք չեմ թաքցրել: Իմ մամուլի ասուլիսներում, երբ ինձ կոնկրետ հարց է տրվել ընտրությունների հետ կապված, կամ երբ ինչ-որ մի դեպք է եղել, որտեղ ոտնահարվել են մեր քաղաքացիների իրավունքները, իսկապես ինձ համար միշտ դժվար է եղել պաշտպանել նույնիսկ պետական գիծը և երբեք ես չեմ թաքցրել իմ զգացումները, իհարկե, հաշվի առնելով ընդհանուր սահմանափակումները, որոնք կան: Ի վերջո, ես այդ նույն պետության անդամ եմ, կառավարության անդամ եմ, պետություն եմ ներկայացնում, բայց իմ սրտի խորքում միշտ ինչ-որ անհաշտություն եղել է ժողովրդավարությանը վերաբերող հարցերի շուրջ և դա ես երբեք չեմ թաքցրել: Արտերկրում էլ հնարավորինս փորձել եմ ազնիվ լինել այս հարցում, որովհետև միջազգային կազմակերպությունները, այլ երկրները Հայաստանի ներսում ունեն իրենց դեսպանատները, հետևում են իրադարձություններին: Դու չես կարող գնալ Եվրոպայի Խորհրդում կամ մի այլ միջազգային ատյանում հարցը այնպես ներկայացնել, որ մեզ մոտ ամեն ինչ լավ է, որովհետև դրսում ամեն ինչ լավ գիտեն: Պետք էր ընդունել մեր սխալները, ճանաչել թերությունները և խոսել անելիքների մասին, թե ինչպես կարելի էր այդ ամենը ուղղել: Եվ ես կարծում եմ, որ իսկապես դա արել եմ այդ տասը տարիների ընթացքում: Այդ բոլորը հաշվի առնելով ինձ համար պարզ է, որ մի փուլ ավարտվել է, ճիշտ է, հնարավորություն կար ինչ-որ երկրորդ փուլում իմ գործունեությունը շարունակել, եթե ոչ որպես արտգործնախարար, բայց պետական կառույցներում ինչ-որ մի գործունեություն: Ահավասիկ, այնտեղ է, որ ես իմ ընտրությունն եմ արել և որոշել, որ ո’չ, մեր առաջ ավելի մեծ խնդիրներ կան, և անհրաժեշտ է իմ նման մարդկանց ձայների, մարդկանց, որ գիտակցաբար կարողանան այդ հարցերը բարձրացնել, խնդիրներ դնել, պահանջատեր լինել, աշխատել ժողովրդի հետ, որպեսզի նաև իշխանությունները զգան, որ ներքևից նման պահանջ կա՝ հատկապես բարեփոխումների, ժողովրդավարության, մարդու իրավունքների, ազատությունների, մամուլի ազատության հարցերում: Ես իսկապես հավատում եմ, որ մենք մտել ենք մի փուլ, որ եթե չկարողացանք այս հարցերին ուշադրություն դարձնել և լուրջ առաջընթաց արձանագրել այս բոլոր ուղղություններով, մեր հետագա զարգացումը, պետության կայունությունը վտանգված կլինի: Մենք շատ բաներով սպառել ենք մեզ:
Կարող ե՞նք ենթադրել, որ այդ տասը տարիների ընթացքում , երբ Դուք արտաքին գործերի նախարար էիք, Դուք այլ հայացք և այլ տեսակետ եք ունեցել ժողովրդավարության վերաբերյալ, որը տարբերվել է Ռոբերտ Քոչարյանի և նրա վարչակազմի տեսակետից: Այսինքն, Ձեր տեսակետներն այս առումով տարբեր են եղել:
Ես չեմ ուզում ծայրահեղության տանել, և ոչ կոռեկտություն ցուցաբերել: Ես ասեցի՝ ինչ-որ անհանգստություն ցուցաբերել եմ որոշ զարգացումների հետ կապված, բայց մեծ հաշվով, ես գիտակցել եմ, որ այն ինչ արվում է՝ թելադրված է նաև այդ օրվա պահանջներից: Ես առիթ ունեցել եմ մի հարցազրույցում ասել, որ եթե Տեր-Պետրոսյանի ժամանակաշրջանը ճգնաժամերի հաղթահարման շրջան էր, Քոչարյանի ժամանակաշրջանը ավելի միտված էր տնտեսական զարգացմանը, պետական ինստիտուտների ամրագրմանը: Եվ այդ ընտրանքի առաջ նախագահը միշտ կանգնել է: Ես դա զգացել եմ: Միգուցե կարելի է մտածել, որ դա արդարանալի չի, դա այլ քննարկման առարկա է, բայց այդ խնդիրը եղել է: Նախագահը գիտակցել է, որ այս ուղղությունները անհրաժեշտ են, բայց դեռևս այսօր տնտեսական զարգացումը, երկրի կայունությունը առավել կարևոր են, եթե ինչ-որ տեղ մենք տուժում ենք իրավունքների, ժողովրդավարության հարցերում, ոչինչ, ժամանակը կգա, կարելի է այդ հարցերում էլ արագ շարժվել: Այդ պահը եղել է: Եվ նման իրադարձություններում ես միշտ էլ իմ հետ պայքարի մեջ եմ եղել, արդյո՞ք մենք ճիշտ որոշում ենք կայացրել: Մեծ հաշվով, ես կասկած չունեմ, որ այդ երկուսը իրար փոխլրացնում են: Մեկը մյուսին նպաստում է: Այսինքն՝ ազատ, ժողովրդավարական պետությունը նպաստում է կայունությանը և տնտեսական զարգացմանը: Սրանք իրար հակադրվող սկզբունքներ կամ ուղղություններ չեն: Բայց երկրի զարգացման՝ մեր նման երկրի, երբ Խորհրդային Միության փլուզումից հետո նոր ճանապարհ է վերցրել, և դեռևս պետական ինստիտուտները ամրագրված չեն, միգուցե դեռ կարելի է բացատրել, արդարանալ, որ այդ փուլում դեռ նման ընտրություն կարելի էր անել: Երբ ես ասում եմ, որ այդ փուլն ինձ համար ավարտվեց, և ես զգացի, որ պետությունը ինչ-որ ճանապարհ անցել է, մենք չենք կարող մեզ անընդհատ այդ երկընտրանքի առաջ կանգնեցնել: Ժամանակն է ավելի խիզախ լինել այդ հարցերում, որովհետև ժողովրդավարությունը, ազատությունները, իրավական դաշտի արդարությունը էապես խթանելու են մեր հետագա տնտեսական զարգացումը, ինչպես նաև մեր պետության ամրապնդմանը:
Պրն Օսկանյան, Դուք ինչպիսի՞ գնահատական կտաք այդ անցած տասը տարիներին. ժողովրդավարության հետընթացի, սակայն քաղաքականության կայունության և տնտեսական զարգացմա՞ն ժամանակաշրջան, թե՞ այլ ձևակերպում կտաք:
Բոլոր ուղղություններով էլ մենք առաջընթաց արձանագրել ենք: Տնտեսությունը աճ է ունեցել, պետական ինստիտուտները առավել ամրագրվել են: Իհարկե, ես չեմ ասել, որ ժողովրդավարության հարցերում մենք ընդհանրապես առաջընթաց չենք արձանագրել: Ոչ, դա էլ սխալ կլինի, բայց բավարար չենք արել: Նախորդ տասը տարիների ընթացքում մենք Եվրոպայի Խորհրդի անդամ ենք դարձել, պարտավորություններ ենք ստանձնել, դրանց մեծ մասը փորձել ենք իրականացնել: Ճիշտ է, մեծ մասը եղել են օրենսդրության ընդունման ձևով: Կիրառման հարցերում մենք դեռևս հետ ենք մնում: Պետք է կարողանանք ժողովրդավարության և մեր քաղաքացիների ազատության և իրավունքների առումով առավել խորքային բարեփոխումների գնալ, համարձակ քայլեր անել, որպեսզի մեր ժողովուրը կարողանա իր լավագույնը դրսևորել:
Ինչպիսի՞ ռեսուրսներ են մեզ անհրաժեշտ և նաև հիմնադրամին, քանի որ նպատակն է ժողովրդավարության զարգացում, ազգի բարեկեցություն և հեռանկարային այլ նպատակներ: Դուք արդեն նախանշե՞լ եք ռեսուրսների այն քանակը, որը մեզ անհրաժեշտ է, որպեսզի մենք կառուցենք ժողովրդավար և բարեկեցիկ Հայաստան:
Ես այս հարցին պատասխանեմ ոչ թե հիմնադրամի տեսանկյունից, այլ առհասարակ: Մեզ՝ որպես պետություն, ժողովուրդ, Հայաստան, պետք են բոլոր հնարավոր ռեսուրսները և’ ներսում, և’ սփյուռքում, և’ միջազգային դաշտում: Մենք պետք է կարողանանք այդ բոլորը օգտագործել: Ես չեմ կարծում, որ ներսում մենք մեր բոլոր ռեսուրսները օգտագործել ենք: Դեռ կան ֆիզիկական ռեսուրսներ, որ կարելի է օգտագործել առավել արդյունավետ, բայց կա նաև մարդկային ռեսուրսը: Մարդկային ռեսուրսը կարելի է լավագույնս օգտագործել, եթե մենք գնանք ժողովրդավարության, ազատությունների ճանապարհով՝ ժողովրդի ստեղծագործական մտքի դրսևորման համար անհրաժեշտ պայմաններ ստեղծելով: Մեր ժողովուրդը, անհատ քաղաքացին առավել համարձակ պետք է լինի իր ներդրումներով տնտեսության զարգացման մեջ: Նա պետք է վստահություն ունենա երկրի, իշխանությունների նկատմամբ, հույս ունենա ապագայի նկատմամբ, որպեսզի ինքն իր երկրի ներսում համապատասխան ներդրումներ անի: Դրա համար այդ քայլերը, բարեփոխումները, որ մենք հաճախ անվանում ենք երկրորդ սերնդի բարեփոխումներ, անհապաղ պետք է իրականացնել: Ես դրական եմ համարում, որ կառավարությունը, նախագահը, վարչապետը խոսում են դրանց մասին: Դեռևս համապատասխան քայլեր, դժբախտաբար, չեն արվել, բայց, համենայն դեպս, ընդամենը ութ ամիս է անցել: Ես համոզված եմ՝ դրանք կարվեն, բայց դրանց առավել արդյունավետ իրականացման համար, թերևս, մեզ վրա պարտականություն, պատասխանատվություն կա, որ մենք առավել պահանջատեր լինենք այդ խնդիրների նկատմամբ: Հաջորդ ռեսուրսը սփյուռքն է: Ես ինքս նախկին սփյուքահայ եմ: Ասում եմ նախկին, որովհետև ես ՀՀ քաղաքացի եմ, ես այստեղ ինձ ամբողջությամբ հայաստանցի եմ զգում, բայց սփյուռքը լավ գիտեմ և սփյուռքի հետ աշխատել եմ: Սփյուռքի ներուժը մեծ է: Այս տարիների ընթացքում մենք մի փոքր տոկոսն ենք օգտագործել այդ ռեսուրսի: Օգտագործել ենք այն հատվածը, որը Հայաստանի նկատմամբ միշտ եղել է անվերապահ: Նրանց համար Հայաստանը եղել է երազ, այսօր իրականություն է և իրենց ունեցած միջոցները, անկախ նրանից, թե Հայաստանում ինչպիսի զարգացումներ են եղել, ներդրել են: Այսօր այդ ռեսուրսները չէի ասի, որ ավարտվել են, բայց ունեն իրենց սահմանափակումները: Մենք պետք է գնանք արդեն հաջորդ շերտերին՝ բացահայտելու, որոնելու, ներգրավելու նոր ռեսուրսներ: Ահա այդտեղ է մարտահրավերը, որովհետև այդ երկրորդ շերտը առավել գիտակից, զարգացած իրենց համապատասխան երկրներում, այդ երկրների առօրյա կյանքի մեջ մտած սերունդն է: Եվ նրանց ներգրավելը, Հայաստանով հրապուրելը, շատ ավելի բարդ և դժվար է: Այս Հայաստանով դժվար կլինի նրանց հրապուրելը, բայց առավել ժողովրդավար, բարգավաճ, ազատ Հայաստանով շատ ավելի հեշտ կլինի: Բարգավաճը թերևս այնքան էական չի, որովհետև նրանք գիտակցում են, որ պետք է հասնել բարգավաճման, բայց նրանք ակնկալում են, որ մենք հնարավորինս արագ դառնանք ժողովրդավար պետություն, որպեսզի նրանք կարողանան հպարտանալ այս Հայաստանով: Այդ սերնդին մենք պետք է կարողանանք հրապուրել և դրանց հրապուրման ճանապարհն այն խնդիրներն են, որոնց ես անդրադարձա: Եվ վերջապես միջազգայինը: Սա շատ նման է սփյուռքի այն սերնդին, որի մասին ես խոսեցի: Նրանց ներգրավումը Հայաստան նաև կախված է մեր հետագա քայլերից, մեր ներքին կայունությունից, ժողովրդավարությունից, նորմալ ընտրություններ անցկացնելուց: Հայաստանի հեղինակությունը կախված է այդ բոլորից: Որքան բարձր է հեղինակությունը, այնքան շատ է այդ մարդկանց, կազմակերպությունների, առանձին, մասնավոր ընկերությունների ներգրավումը, որոնք կգան և ներդրումներ կկատարեն Հայաստանում: Այնպես որ հնարավորությունները մեծ են: Բայց դրանք օգտագործելու մեր հնարավորությունները այսօր սահմանափակ են և այդ սահմանափակումը մենք ենք մեզ վրա դրել: Պետք է բացել դա ավելի համարձակ քայլերով, ազատ ընտրությունների միջոցով, իրավունքների պաշտպանության և ժողովրդավարության, որպեսզի կարողանանք բոլոր ուղղություններով էլ այդ ռեսուրսները լավագույնս օգտագործել:
Պրն Օսկանյան, ըստ Ձեզ Սերժ Սարգսյանի վարչակազմը ինչպիսի՞ գործնական առաջին քայլերը պետք է կատարի, մի երկու քայլ, որպեսզի կանգնենք հենց այդ ճանապարհին, որը կտանի մեզ դեպի Ձեր պատկերացրած Հայաստան:
Նախագահի և’ նախընտրական, և’ հետընտրական ծրագրերը, իր առաջին ելույթը Հանրապետության հրապարակում, խորհրդարանում, իր վերջին ուղերձը և նաև վարչապետի ուղերձը մեծ հույս են ներշնչում, որովհետև այնտեղ ճիշտ բաներ են ասվում: Մնում է դրանք իրականացնել: Դեռևս ես կոնկրետ արդյունքներ չեմ տեսնում: Միգուցե ինչ-որ քայլեր արվում են, ապագայում պետք է արդյունք տան, բայց դեռևս այդ արդյունքները չկան, շոշոփելի չեն: Բայց մենք ժամանակ չունենք էլ սպասելու: Նախագահը պետք է ավելի խիզախ քայլերով առաջ շարժվի: Ժողովրդի առաջ հանդես գալով հայտարարի, որ սրանք իր համար խնդիրներ են և ինքը այդ ուղղությամբ համապատասխան քայլեր է անելու: Բանտարկյալների խնդիրն այսօր ամենացավոտ խնդիրներից մեկն է: Դրան հիմա պետք է լուծում տրվի: Եթե լուծումը չի տրվում, բացատրությունը պետք է տրվի, թե ինչու լուծում չի տրվում:
Քաղաքական դրդապատճառներով ձերբակալվածների մասի՞ն է խոսքը:
Բոլորի, դրանց մասին այսօր պետք է դատական գործընթացներ սկսեն, եթե կան բավարար ապացույցներ, եթե չկան բավարար ապացույցներ՝ թողեն, որ այդ մարդիկ գնան իրենց տները: Բայց ինչ-որ մի բան պետք է լինի: Նման քայլեր կան, որ եթե նախագահը անի, ժողովրդի մոտ կամրագրվի այն համոզմունքը, որ ինչ-որ բաներ լինելու են: Այն, ինչ որ ասվել է, միայն խոսքեր չեն, դրանք թղթի վրա ինչ-որ բառեր չեն: Բայց նորից եմ կրկնում, ես չեմ ուզում ողջ պատասխանատվությունը դնել իշխանությունների վրա: Մեզ մոտ միշտ այս գործընթացները դիտարկվել են որպես միակողմանի ճանապարհ, որ միայն իշխանությունը պետք է անի: Մենք՝ քաղաքացիներս, նաև պետք է պատասխանատվություն ցուցաբերենք: Մամուլը պետք է լինի պատասխանատու: Այսօր խոսում են մամուլի ազատության մասին: Այո, գրավոր մամուլում կա ազատություն, բայց էլեկտրոնային, հեռուստատեսային մամուլում չկա ազատություն: Դա փաստ է: Եթե ասենք, որ կա ազատություն, սխալ ճանապարհով կգնանք: Չկա՛ ազատություն: Եվ պետք է աշխատել, որ դա լինի: Բայց դրան հասնելու համար մամուլն էլ պետք է համապատասխան պատասխանատվություն ցուցաբերի: Որովհետև մեզ մոտ այդ մշակույթն իսկապես չկա: Այսօր միգուցե ազատ մամուլ կա, բայց օբյեկտիվ մամուլ չկա: Մենք հաճախ շփոթում ենք ազատ մամուլը օբյեկտիվ մամուլի հետ, անկախ մամուլը օբյեկտիվ մամուլի հետ: Կարող ես անկախ լինել իշխանություններից, բոլորից, սակայն օբյեկտիվ չլինել, որովհետև դու թերթ ես հրատարակում, ունես քո քաղաքական հայացքները և անընդհատ քո քաղաքական հայացքները, անկախ իրականությունից, դրսևորվում է այդ թերթի էջերում: Դա մամուլ չէ, դա օբյեկտիվ մամուլ չէ: Մամուլի հիմնական չափանիշը պետք է լինի օբյեկտիվությունը, հատկապես լրատվության մեջ: Նույն էջում կարող ես կարծիքներ ունենալ, խմբագրական էջ ունենալ, քո քաղաքական տեսակետները հայտնել: Բայց հիմնական լրատվությունը պետք է լինի օբյեկտիվ, որպեսզի մարդիկ ճիշտ հասկանան, թե հանրապետությունում այսօր ինչ զարգացումներ են տեղի ունենում:
Պրն Օսկանյան, մոտ մեկ-երկու ամիս հիմնական թեման ղարաբաղյան հակամարտությունն է, բանակցային գործընթացը: Դուք կարծիք եք հայտնել, որը էականորեն տարբերվում է շրջանառության մեջ գտնվող կարծիքներից: Այսինք, Դուք կանխատեսում եք, որ ղարաբաղյան հակամարտությունը մոտակա ամիսների, նույնիսկ տարվա ընթացքում հնարավոր չէ լուծել, քանզի մայենդորֆյան հռչակագիրը ամրագրեց, որ կողմերը ավելի են հեռացել իրենց սկզբունքների առումով: Ինչո՞վ եք հիմնավորում այդ ամենը:
Ես փաստաթուղթն այդպես եմ կարդացել: Եթե այնտեղ ձևակերպումները զուտ պատահականություն են, նշանակում է՝ ես սխալվում եմ, բայց իմանալով, թե այդ փաստաթղթերը ինչպես են ծնվում, ինչ բանակցությունների արդյունքում, կարծում եմ ՝ չեմ սխալվում: Իսկապես, այդ փաստաթուղթը կարդալով, տողատակում ինչ-որ բաներ տեսնելով՝ եկել եմ այն եզրակացության, որ կողմերը դեռևս հեռու են սկզբունքների շուրջ համաձայնության գալուց: Եվ եթե դա իրոք այդպես է, չպետք է ակնկալել, որ մոտակա ամիսների ընթացքում Լեռնային Ղարաբաղի հարցը ինչ-որ հանգուցալուծում կունենա:
Դուք խոսել եք մադրիդյան սկզբունքների մասին: 2007-ին Դուք եք ստացել այդ սկզբունքները, Դուք եք ստորագրել դրանց տակ: Դուք իրավունք ունե՞ք հրապարակելու մանրամասներ այդ սկզբունքների մասին, թե՞ բանակցությունների գաղտնիությունը երաշխավորված է երկուստեք:
Բնականաբար, ես չունեմ իրավունք, բայց այդ սկզբունքները տարբեր առիթներով և´ համանախագահները, և´ կողմերը հնչեցրել են: Եթե մեկը ուշի ուշով հետևի այդ գործընթացին, կարծում եմ, շատ հեշտությամբ կհանգի եզրակացության, թե դրանք ինչին են վերաբերում: Այո, այնտեղ սկզբունքներ են, որ վերաբերում են հարցի կարգավորմանը, բայց այնտեղ կան մանրամասներ, որոն ք բխում են այդ սկզբունքներից: Մեծ հաշվով, սկզբունքները կարող են կողմերի համար ընդունելի լինել, բայց երբ ես գործընթացը թողեցի, դեռևս բազմաթիվ հարցեր կային մանրամասների մեջ, որոնց շուրջ համաձայնություն չկար: Այս պահի դրությամբ ես չեմ տիրապետում իրավիճակին: Իմ դատողությունը հիմնված էր վերջին այդ հայտարարության վրա՝ փորձելով տողատակում ինչ-որ բան տեսնել: Ես գիտեմ, որ սա բավական բարդ գործընթաց է, հեշտ չի լինելու, տարակարծությունները բազմաթիվ էին, բայց թերևս միշտ էլ կարելի է քաղաքական կամքի դրսևորումներով, արագ քայլերով առաջ գնալ: Այնպես որ, հետագա գործընթացը ցույց կտա, թե ինչ կլինի: Բայց իմ համոզմունքն այն է, որ մոտ ապագայում ինչ-որ մեծ բան, հանգուցալուծում չպետք է ակնկալել:
Այսինքն այստեղ Հայաստանը և Ադրբեջանը դեռևս չե՞ն գտել այն կետը, որի շուրջ կարող են համաձայնության գալ, թե՞ այստեղ ավելի գլոբալ է խնդիրը. խոսքը վերաբերում է գերտերություներին՝ Ռուսաստան, Եվրոպա, Միացյալ Նահանգներ: Նրանք պատրաստ չե՞ն դեռևս համաձայնության գալ Հարավային Կովկասում:
Ոչ, ես չեմ կարծում, որ այս պահի դրությամբ խնդիրը դա է: Այսօր խնդիրը կողմերի միջև է: Դեռևս մենք չենք մտել այն փուլ, որ կողմերը վերջնական ինչ-որ համաձայնության են եկել, իսկ գլոբալ կողմերը սկսեն ավելի լուրջ նայել հարցին, եթե իրոք այս հարցը լուծվի՝ դա ինչքանո՞վ կարող է հակադրվել իրենց շահերին: Հարցը դեռևս այդ հարթակում չէ: Խնդիրն այսօր կողմերի միջև է, դեռևս վերջնական համաձայնությունը չկա, այդ պատճառով՝ վաղ է խոսել մյուս հարթակի մասին: Գործընթացը մոտ օրերին բավական ակտիվ կշարունակվի, համանախագահները արդեն տարածաշրջանում են, երևի թե մինչև տարվա վերջ ավելի հստակություն կմտցվի այս հարցի մեջ: Ռուսաստանը ակտիվ ներգրավվել է և ինչ-որ մի բան պետք է ներկայացվի, բացատրվի, թե այս ակտիվությունը ի վերջո ինչի է բերում:
Արցախի անվտանգությունը մադրիդյան սկզբունքներով վտանգվա՞ծ է, թե՞ ոչ:
Մադրիդյան փաստաթղթի ամենակարևոր կետը, արժեքը հայկական կողմի համար այն է, որ այնտեղ ամրագրված է Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքը: Այդ ինքնորոշումը երբ և ինչպիսի դրսևորում կունենա, դա Արցախի ժողովուրդը կորոշի: Մեզ համար պարզ է, որ եթե նրանց առիթը տրվում է, նրանք որոշում են ի օգուտ անկախության կամ Հայաստանի հետ միացման: Այդ փաստաթուղթը Արցախի ժողովրդին այդ հնարավորությունը տալիս է: Ադրբեջանը, ի վերջո, կընդունի այդ դրույթը, թե ոչ, ես դժվարանում եմ ասել: Ինչ որ փուլում նրանք համաձայնություն տվել էին, բայց մի գերիշխող սկզբունք կա բանակցություններում, որ ոչինչ համաձայնեցված չէ, երբ ամեն ինչ է համաձայնեցված: Այս սկզբունքը դեռևս գործող սկզբունք է, և կողմերը բանակցում են՝ ելնելով այս սկզբունքից: Կարող է Ադրբեջանը համաձայնի դրա հետ, բայց եթե այլ հարցերի շուրջ չկա համաձայնություն, ցանկացած պահի կարող է հրաժարվել: Հակառակը, եթե փաստաթղթում դա ամրագրված է , դեռևս երաշխիք չէ, որ Ադրբեջանը գնալու է այդ ճանապարհով: Իմ մտահոգությունն այդ է: Երբ մադրիդյան սկզբունքները այդ փաստաթղթում հստակորեն չեն ամրագրվել, ինձ դա մտահոգում է: Դատելով Ադրբեջանի վերջին հայտարարություններից, որ ԼՂ կարգավիճակը կարող է որոշվել միայն ու միայն Ադրբեջանի կազմում՝ ինձ առավել պատճառ է տալիս համոզվելու, որ այս փուլում՝ Հարավային Օսիայի, Աբխազիայի, Կոսովոյի դեպքերից հետո Ադրբեջանը սկսել է հետ կանգնել այդ սկզբունքի՝ իր համաձայնությունից: Եթե դա իրոք այդպես է, շատ լուրջ բարդություններ կարող է առաջացնել, կարող է վտանգվել նաև ընդհանրապես գործընթացը:
Մամուլում պարբերաբար լուրեր են տարածվում և հասարակության մեջ խոսակցություններ կան, որ Վարդան Օսկանյանը պատրաստվում է հետ գալ քաղաքականություն և առաջին քայլերից մեկը պետք է լինի նոր կուսակցության ստեղծումը: Դուք ոչ հերքում եք, ոչ հաստատում եք նման հավանականությունը: Ինչպե՞ս եք վերաբերվում այդ լուրերին:
Ես չեմ հերքում իմ՝ քաղաքականություն մտնելու լուրը, ուղղակի չեմ հաստատում կուսակցություն ստեղծելու լուրը, որովհետև այդ որոշումը դեռևս ես չեմ կայացրել: Բայց քաղաքական դաշտ մտնելու որոշումը ես կայացրել եմ: Ես ուզում եմ մտնել քաղաքական դաշտ, բայց այդ մուտքը ինչ դրսևորումներ կունենա և երբ կլինի, այդ որոշումները դեռևս չունեմ: Բանակցություններ, խորհրդակցություններ եմ անցկացնում: Այս պահի դրությամբ գերիշխող կարծիքը այն է, որ լավագույնը կլինի, որ առանձին կուսակցություն ստեղծեմ: Առանձին Վարդան Օսկանյանը՝ առանց առնչվելու որևէ մեկի հետ, որովհետև նաև բազմաթիվ անուններ են շրջանառության մեջ դրվում, օրինակ՝ Ռոբերտ Քոչարյանի անունը: Կարող եմ միանշանակ ասել, որ այդտեղ որևէ առնչություն չկա: Եվ եթե ես կուսակցություն ստեղծեմ, կլինի Վարդան Օսկանյանի կուսակցությունը՝ իմ կողմից ստեղծված, իմ կողմից ղեկավարվող: Իհարկե, տարբեր մարդիկ կմիանան, տարբեր քաղաքական ուժերի աջակցություն կարող է լինել, դա ժամանակը ցույց կտա, բայց մուտքը կլինի առանձին կուսակցությամբ, եթե վերջնական որոշում լինի գնալ կուսակցության ճանապարհով: Չեմ բացառում եղած կուսակցությունների միջոցով գնալը, որովհետև, ի վերջո, մեր քաղաքական դաշտի առողջացման, կոնսոլիդացման խնդիր կա: Չեմ ուզում նաև լինել նրանցից մեկը, որ պաշտոնաթողությունից հետո կուսակցություն է ստեղծում: Այնպես որ, ես բոլոր հնարավորություններին շատ բաց եմ նայում: Ճիշտ որոշումը ես ինքս կկայացնեմ: Բայց մի բան ինձ համար շատ հստակ է: Ես ուզում եմ մտնել քաղաքականություն, ես կարծում եմ, որ դեռ շատ անելիք ունեմ Հայաստանի համար: Ես կարող եմ իմ փորձը, անցած ճանապարհը գործի դնել, իմ գաղափարներով, իմ մտքերով կարողանալ նոր գաղափարախոսություն ձևավորել, նաև մեր քաղաքական դաշտում նոր մոտեցումներ բերել: Այսօր, դժբախտաբար, բացակայում է չափավոր ընդդիմությունը: Տարիների ընթացքում, տարբեր փուլերում եղել է չափավոր ընդդիմություն, բայց դա չի հարատևել: Ընդդիմության գաղափարը մենք պետք է ճիշտ հասկանանք: Ընդդիմությունը այն ուժն է, որ կարող է երկխոսության մեջ լինել իշխանությունների հետ: Ցույց տվեք ինձ մի ժողովրդավարական պետություն, որտեղ այս մոդելը չի աշխատում: Ընդդիմության ղեկավարը պետք է կարողանա նախագահին հանդիպել, նախագահի հետ խոսել, նախագահի առաջ խնդիրներ դնել: Երբ չափավոր ընդդիմության շրջանակների մեջ չես, այլ ծայրահեղ, ռադիկալ ընդդիմության, այդ հնարավորությունը չի ստեղծվում: Ես մի օրինակ եմ տվել ընդամենը, բայց բազմաթիվ համոզիչ պատճառներ և օրինակներ կարող եմ տալ, թե ինչու միայն չափավոր ընդդիմությունը կարող է արդյունավետ լինել և նպաստել մեր ժողովրդավարության ամրագրմանը: Իշխանությունները իրենց գործունեությանը չպետք է սպառնալիք տեսնեն այդ ընդդիմության մեջ, որպեսզի հնարավոր լինի համագործակցությունը: Ժողովուրդը պետք է այդ ընդդիմությանը ղեկավարի և այնտեղ ներգրավված քաղաքական գործիչների անկեղծությանը հավատա: Ես համոզված եմ, որ կկարողանամ դա անել, ուզում եմ դա անել, ուզում եմ, որ դա ինձ հաջողվի, որովհետև դա կլինի նաև մեր ժողովրդի հաջողությունը, պետության հաջողությունը: Այնպես որ, ես այդ ճանապարհով եմ գնալու և չեմ գայթակղվելու, ընկնելու ծայրահեղությունների մեջ, որովհետև դա ոչնչի չի բերի և մենք համոզվեցինք դրանում հենց այս վերջին ընտրությունների ժամանակ:
Շնորհակալություն: