Թուրքիան մեծ և պետականության ավանդույթ ունեցող երկիր է: Չկա որևէ հարց, որ չկարողանա հաղթահարել: Միշտ այդպես ենք լսել: Այսօր էլ ականատեսն ենք այն բանի, որ «Արդարություն և զարգացում» կուսակցության կառավարությունը հանրապետության ժամանակաշրջանում չլուծված հարցերը փորձում է միասին և միանգամից լուծել:
Չենք տեսնում ոչ մեր անցյալն իդեալական ապագայի թողնելը, ոչ էլ ներկան անթերի քաղաքականությամբ զարդարելը: Վախենում ենք: Քննադատում ենք: Աջակցում ենք: Արդյունքում վարչապետ Էրդողանի բռնած ճանապարհի մասին մտավախությամբ ենք խոսում, քանի որ վթարի ենթարկվելու դեպքում այսօր կտուժենք բոլորս:
Փորձում ենք հասկանալ Էրդողանի` Հյուսիսային Իրաքից Թուրքիա եկած Քրդստանի բանվորական կուսակցություն (PKK) ահաբեկչական կազմակերպության անդամներին որպես հերոսներ դիմավորելու պատճառով առաջացած անհանգստության արդյունքում «ժողովրդավարական նախաձեռնության» գործընթացն անորոշ ժամանակով հետաձգելու որոշումը: Հարցնում ենք, թե մի վարչապետ, ով սկսեց զբաղվել մերձավորարևելյան հարցերով, այդ թվում նաև PKK-ականների, չէ՞ր կարող նախօրոք հաշվարկել մարդկանց վերաբերմունքի գործոնը:
Ես մտավախություն ունեմ, որ նման մի ճգնաժամի և դրանից բխող հետևանքների պատճառ կարող է դառնալ Հայաստանի հետ հարաբերությունների կարգավորման գործընթացը: Որովհետև ամերիկյան Կոնգրեսում 1915 թվի իրադարձությունները որպես «ցեղասպանություն» ճանաչելու վերաբերյալ բանաձևերը դարձյալ օրակարգ են գալիս: Վարչապետն այս տարի բարկացրեց այդ հարցում Թուրքիայի շահերը պաշտպանող հրեական լոբբիին: Ընդ որում, դա գիտակցաբար արեց: Հարցի առնչությամբ զրուցեցի Մուրադ Կարպիսյանի հետ:
Կարպիսյանը Թուրքիայում ծնված հայ է: Աշխատում է Ամերիկայի Հայ դատի հանձնախմբում: Սփյուռքին լավ է ճանաչում: «Եթե Հայաստանի հետ հարաբերությունների կարգավորում նշանակում է Հայոց ցեղասպանության ուրացում, ես այդ գործում չկամ»,- ասում է Կարպիսյանը:
Սակայն Թուրքիայի նպատակներից մեկն էլ այն է, որ ազատվի ԱՄՆ-ի Կոնգրես մտնող հայկական բանաձևերից:
Կարպիսյանն ասում է` մտածեք այլ ձևակերպման մասին: «Եթե չեք ուզում, անվանումը ցեղասպանություն մի դրեք: Մի ձևակերպում գտեք, բայց թուրք ժողովուրդը ինձանից այդ հարցի պատճառով պետք է ներողություն խնդրի»: Ավելին, Կարպիսյանը բողոքում է, որ Թուրքիայում «հայ» բառը համազոր է հայհոյանքի. «Ուզում եմ, որ իմ նկատմամբ հարգանք ցուցաբերվի»:
Մենք դեմ ենք, որպեսզի այդ հարցը բնութագրելիս գործածվի ցեղասպանություն եզրույթը: Երբ ամերիկյան Կոնգրես սկսեցին ներկայացնել հայկական օրինագծերը, մեր դաշնակցին ժամանակի ընթացքում սկսեցինք նայել որպես թշնամու: Թուրք-ամերիկյան հարաբերություններում սկսվեց վստահության ճգնաժամ: Այդ հարցը մշտապես մեր ծոծրակին զգալուց հոգնել ենք:
Անցյալը երկու հասարակությունների ներկան ողբերգության դատապարտեց:
Ինձ հետաքրքրում է, թե այս գործընթացում պատասխանատվություն ստանձնած առաջնորդներն ինչպես են պատկերացնում ժողովուրդների մերձեցման գործընթացը, երբ մեր առջև այդ հարցը դրվում է որպես անհաղթահարելի մի պատնեշ: Վաշինգտոնյան կուլիսներից ականջիս մի խոսակցություն է հասել. «Ինչո՞ւ է Թուրքիան հարցը բարդացնում: Ի՞նչ կլինի, որ անցնի…»: