Վերջին շրջանում բոլորիս հետաքրքրող, հասարակական կարծիքը հետազոտող կազմակերպությունների ուշադրության կենտրոնում գտնվող հարցը հետևյալն է. «Արդյո՞ք Օնուր Օյմենը «Դերսիմի իրադարձության» հետ կապված իր հայտարարությամբ բացասաբար ազդեց Ժողովրդա-հանրապետական կուսակցության վարկանիշի վրա»:
Իրադարձությունն աստիճանաբար վերածվում է «ներքաղաքական» հաշվեհարդարի:
Օնուր Օյմենն իր մտածելակերպով ինձ համար այնքան էլ ընդունելի քաղաքական գործիչ չէ, և անցյալում նրան քննադատող մի շարք հոդվածներ եմ գրել:
Կարծում եմ, որ նրա այդ անհետևողական գործելաոճը կվնասի Ժողովրդա-հանրապետական կուսակցության վարկանիշին:
Դարձյալ չեմ կարողանալու խուսափել հետևյալ հարցից, եթե Օնուր Օյմենը վնասում է Ժողովրդա-հանրապետական կուսակցությանը, ապա այդ քննարկումը շարունակելն օգտակար է՞ «Արդարություն և զարգացում» իշխող կուսակցությանը:
Եթե կուզեք, անկեղծորեն հաշվարկենք և տեսնեք, թե «Դերսիմի իրադարձության» քննարկման ժամանակ ինչպիսի իրավիճակների պետք է պատրաստ լինենք:
***
Վարչապետ Էրդողանը, խորհրդարանում ժողովրդավարական նախաձեռնության» քննարկման ժամանակ քննադատելով Օնուր Օյմենին, գործածում է «Դերսիմի կոտորած» արտահայտությունը:
Վարչապետն ավելի վաղ «Դարֆուրի կոտորածի» համար մի հայտարարություն էր արել:
Ի՞նչ էր ասել նա:
«Մահմեդականը կոտորած չի իրականացնի…»:
(Որոշ աղբյուրների համաձայն` ասել էր ոչ թե «չի իրականացնի», այլ` «չի կարող իրականացնել»):
Իսկ ո՞վ էր Դերսիմում կոտորում «ալևի քրդին», ո՞վ էր քարանձավները ռումբ նետում:
«Քրիստոնյա թո՞ւրքը»:
«Դերսիմի դեպքերի» հետ կապված քննարկման առաջին օգտակար արդյունքը հետևյալն է` մահմեդականն իրականացրել և կարող է իրականացնել կոտորած:
Սրան անմիջապես հաջորդում է երկրորդ փուլը:
Եթե ներքին քաղաքականության մեջ Դերսիմի համար գործածում ենք «կոտորած» որակումը, ապա չպետք է խուսափենք այն գործածել նաև արտաքին քաղաքականության մեջ` Դարֆուրի առնչությամբ:
Եթե «Բեշիրը մեր եղբայրն է», ապա պետք է պատրաստ լինի մեր հետևյալ հիմնավորմանը. «Եղբայրս, ես ասում եմ, որ իմ քաղաքացու նկատմամբ կոտորած եմ իրականացրել, այնպես որ` ներողամիտ եղի´ր»:
***
Անցնենք ավելի մեծ հարցին:
Օնուր Օյմենի կողմից «Դերսիմի հարցը» նման ոչ խելամիտ ձևով օրակարգ բերելը Թուրքիայի համար օգտակար եղավ:
Ես «Դերսիմի իրադարձության» մասին այդքան տեղեկացված չէի, նրանից իմացա:
Խոստովանեմ, որ ես այդ իրադարձությունը գիտեի որպես «28 քրդական ապստամբություններից մեկի ճնշում»:
Իսկ հիմա դրա հետ կապված գրքեր եմ կարդում:
Սակայն դեռ չեմ ստացել այն հարցի պատասխանը, թե «Դերսիմի իրադարձության» ժամանակ մեր քաղաքացիներից քանիսն են զոհվել:
Նայում եմ թվերին` խոսքը 7 հազարից մինչև 90 հազար զոհի մասին է:
Երկրորդ հարցը` եթե մենք 7 հազար կամ 90 հազար մարդու սպանությունն ամենապաշտոնական բերանով անվանում ենք «կոտորած», ապա հետայսու ի՞նչ ենք ասելու «Հայկական հարցի» համար:
Հայկական թեզերի համաձայն` 1915 թվի իրադարձությունների ժամանակ զոհված մարդկանց թիվը 1.5 միլիոն է:
Լավ, ասենք 600 հազար:
Այդ թիվը քանի՞ անգամ է գերազանցում Դերսիմին:
Եթե Դերսիմում զոհվածների թիվը 7 հազար է, ապա` 200 անգամ, եթե 90 հազար, ապա` 17 անգամ:
Այո, եթե Դերսիմում տեղի ունեցածը «կոտորած» է, ապա ինչպե՞ս բնորոշել հայկական իրադարձությունները` «մեծ կոտորա՞ծ», «խոշոր կոտորա՞ծ», «ահեղ կոտորա՞ծ», «ահռելի չափերով կոտորա՞ծ»:
Իսկ վաղը, երբ այս հարցն ուղղվի Թուրքիայի ամենաբարձրաստիճան ներկայացուցչին, ո՞րն է լինելու «պաշտոնական պատասխանը»:
Որովհետև ասելու են. «Դե լավ, ձեզ այդքան մի տանջեք: Այդ բառի համար միջազգայնորեն գործածելի համարժեք կա: Դա «այսպես կոչված»-ով սկսվող արտահայտություն է»:
***
Խորհրդարանում մեկնարկած «Դերսիմի» քննարկումը սկսել է արդեն «մեր պաշտոնական թեզերը» ժխտելու իմաստ ստանալ: Լավ, այն դեպքում, երբ ներքին քաղաքականության մեջ սկսել են պատմությունը քննարկել «ոչ պաշտոնական» բերանով, արտաքին քաղաքականության մեջ «պաշտոնական» բերանով ինչպե՞ս ենք այն ներկայացնելու:
Այն քաղաքական գործիչներն, ովքեր «Դերսիմի իրադարձությունը» օգտագործում են ընտրական հրապարակներում, պետք է հարցի այդ կողմն էլ հաշվի առնեն:
Խոսքս եզրափակեմ հետևյալով` Օնուր Օյմենի հայտարարությունները խելացի չէին: Սակայն եթե դրանք ներքաղաքական շահարկումների նյութ դառնան, որևէ օգուտ դրանից չի լինի:
Այնուամենայնիվ, եթե մենք կարողացանք ջրի երես հանել այն, ինչ եղել է Դերսիմում մեր քաղաքացիների դեմ, ապա կարելի է ասել, որ քննարկումն օգտակար է եղել: